โรคอารมณ์แปรปรวน โรคแมเนีย-ซึมเศร้า

โรคอารมณ์แปรปรวน  โรคแมเนีย-ซึมเศร้า 

(Bipolar disorder or Manic-depressive disorder)

 นายแพทย์ฐานันดร์  ปิยะศิริศิลป์

คำจำกัดความ 

    ลักษณะสำคัญของโรคนี้ คือ  ผู้ป่วยมีความผิดปกติของอารมณ์เป็นอาการสำคัญ  โดยอารมณ์ที่ผิดปกตินั้นอาจเป็นอารมณ์เศร้าหรืออารมณ์รื่นเริงสนุกสนานผิดปกติ  ร่วมกับอาการอื่นของโรคซึมเศร้า  หรือโรคแมเนียโดยไม่มีโรคทางกาย  โรคของสมอง  หรือพิษจากยาเป็นสาเหตุของอาการดังกล่าว

     โรคอารมณ์แปรปรวน  แบ่งออกเป็น  2  ชนิด  คือ

         1.  Depressive  Disorders  มีอารมณ์เศร้าเป็นอาการหลักร่วมกับอาการอื่น ๆ

         2.  Bipolar  Disorders  มีอารมณ์สนุกสนานแบบ Mania  เป็นอาการหลัก  และมักมีหรือเคยมีอาการของโรคซึมเศร้า

 อาการ 

    โรคซึมเศร้า  มีอาการสำคัญ ๆ  ดังนี้

          ²  อารมณ์เศร้า  ผู้ป่วยรู้สึกใจคอหดหู่  เศร้าหมอง  ไม่มีชีวิตชีวา  รู้สึกไม่แจ่มใส  อารมณ์เศร้านี้จะเป็นติดต่อกันหลายวันถึงเป็นสัปดาห์

           ²  อารมณ์หงุดหงิดโกรธง่าย  ผู้ป่วยรู้สึกหงุดหงิดง่ายโดยไม่มีสาเหตุชัดเจนบ่อย ๆ

                                ²  ความรู้สึกเบื่อและหมดความสนใจ  ผู้ป่วยรู้สึกเบื่อและหมดความสนใจในสิ่งต่าง ๆ ที่เคยทำให้รู้สึกดี  เช่น  ไม่อยากดู TV  ไม่อยากไปดูภาพยนตร์  ไม่อยากคุยกับเพื่อนหรือญาติ  ไม่อยากไปเที่ยว  เป็นต้น

           ²  อาการเบื่ออาหาร  ผู้ป่วยรู้สึกเบื่อ  ไม่รู้สึกอยากอาหาร  กินอาหารน้อยลงจนน้ำหนักลด

           ²  นอนไม่หลับ  ระยะแรกอาจจะหลับยาก  นอนหลับไม่สนิท  ฝันร้าย  หรือตื่นบ่อย  เมื่อเป็นมากขึ้น  อาจตื่นกลางดึก  ตีหนึ่ง  ตีสอง  หรือตื่นเช้ามืด  หลับต่อไม่ได้  เป็นทุกคืน

            ²  อาการอ่อนเพลีย  ผู้ป่วยรู้สึกอ่อนเพลีย  ไม่มีแรง  เหนื่อยง่าย  โดยไม่มีสาเหตุทางร่างกายชัดเจน

           ²  ความคิดเชื่องช้า  การเคลื่อนไหวตลอดจนการพูดจาเชื่องช้าลง  รู้สึกไม่กระตือรือร้น  ต้องฝืนใจทำสิ่งต่าง ๆ  เช่น  การพูด  การแต่งตัว  การทำงาน  เป็นต้น

            ²  สมาธิเสีย  ความจำไม่ดีและลืมง่ายเป็นอาการสำคัญ  อ่านหนังสือแล้วจำไม่ได้  ไม่มีสมาธิในการทำงาน

            ²  ความรู้สึกว่าตัวเองไร้ค่า  ผู้ป่วยรู้สึกตัวเองไม่มีค่า  หรือหมดความสำคัญต่อครอบครัว  เพื่อนร่วมงาน

           ²  ความคิดอยากตาย  เมื่อเศร้ามาก ๆ  ผู้ป่วยจะคิดอยากตายและพยายามฆ่าตัวตาย  ถ้าไม่ได้รับการรักษาอาจฆ่าตัวตายสำเร็จ

          โรค  Bipolar  Disorder  ระยะ Mania Episode  มีอาการดังนี้

           ² มีอารมณ์รื่นเริงสนุกสนานผิดปกติ  หรือมีอารมณ์หงุดหงิดโกรธง่าย  อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย

          ²  อาการนอนไม่หลับ  อาจหลับยาก  ตื่นบ่อย  หรือนอนไม่หลับเลย  ผู้ป่วยจะลุกขึ้นมาทำงานต่าง ๆ  วุ่นวาย  โดยไม่รู้สึกอ่อนเพลีย

           ²  มีอาการพูดมาก  พูดเร็วและส่งเสียงดัง

           ²  ไม่มีสมาธิ  สิ่งกระตุ้นจากภายนอกจะเบนความคิดให้ออกนอกเรื่องได้ง่าย

         ² มีการเคลื่อนไหวและมีกิจกรรมมากผิดปกติ  ผู้ป่วยจะพูดคุยกับคนทั่วไปแม้ไม่รู้จักกัน  ชอบออกนอกบ้านไปพบเพื่อนหรือญาติพี่น้องบ่อยผิดปกติ

           ²  ความคิดเปลี่ยนเรื่องเร็ว  ผู้ป่วยมีความคิดหลาย ๆ เรื่อง  เกิดขึ้นรวดเร็ว  และแสดงออกโดยการพูดมากและเร็ว

           ²  มีอารมณ์ทางเพศเพิ่มขึ้นผิดปกติ

           ²  การตัดสินใจไม่ดี  เช่น  ใช้เงินเปลืองและซื้อของมากผิดปกติ  ลงทุนในกิจการต่าง ๆ อย่างไร้เหตุผล

           ²  รู้สึกว่าตนเองมีความสำคัญมากผิดปกติ  มีความสามารถพิเศษ  ร่ำรวยมาก  ทั้งที่ไม่เป็นความจริง

           ²  ถ้าอาการมาก  อาจมีอาการหูแว่ว  ประสาทหลอนร่วมด้วย

การดำเนินของโรค

      ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะมีอาการประมาณ 6 - 9  เดือน  เมื่ออาการของโรคสงบลง  มักจะสามารถดำเนินชีวิตได้ตามปกติ  แต่จะมีโอกาสเป็นซ้ำได้อีก   จึงอาจต้องใช้ยาทางจิตเวชควบคุมอาการ  เพื่อไม่ให้เป็นซ้ำ

การรักษา

    ยาทางจิตเวช  มีความสำคัญมากในการรักษาโรคกลุ่มนี้  ปัจจุบันมียารักษาอารมณ์เศร้าหลายชนิดที่ให้ผลการรักษาดี  รวมทั้งยาควบคุมอารมณ์แปรปรวนในการรักษาผู้ป่วย  Bipolar  Disorder  ผู้ป่วยส่วนใหญ่ต้องรักษาด้วยยาประมาณ  6 - 9  เดือน

         จิตบำบัดและครอบครัวบำบัด  ตามสภาพปัญหาส่วนตัวและครอบครัวของผู้ป่วย

เอกสารอ้างอิง

w สมภพ  เรืองตระกูล,  ตำราจิตเวชศาสตร์  กรุงเทพมหานคร  :  โรงพิมพ์เรือนแก้ว, 2542

w มาโนช  หล่อตระกูล,  ปราโมทย์  สุคนิชย์,  จิตเวชศาสตร์  รามาธิบดี  กรุงเทพมหานคร :  สวิชาญการพิมพ์,         

    2544